On dokuzuncu yüzyılda kaleme alınan iki Makâmât-ı Harîrî tercümesi: Manastırlı Dâniş Ahmed Efendi ve Ahmed Hamdi Şirvânî’nin Makâme-i Şîrâziyye’yi tercümelerinin mukayesesi

Abstract

Ebû Muhammed Kâsım bin Alî bin Muhammed el-Harîrî’nin 12. yüzyılda kaleme aldığı Makâmât’ı, makâme adı verilen elli kısa hikâyeden oluşan Arapça bir eserdir. Her makâmenin farklı bir şehirde geçtiği eserde, makâmelere o şehrin adı verilmiştir. Arap dilinin inceliklerinin secili bir üslûpla ortaya konulduğu eser, birçok dile tam veya kısmî olarak tercüme edilmiştir. Kaynaklarda, Makâmât-ı Harîrî’nin Türk edebiyatında 17. yüzyıldan itibaren tercüme edildiği ifade edilmektedir. Fakat ulaşılabilen en eski tercüme, 19. yüzyılda Ahmed Hamdi Şirvânî tarafından kaleme alınan Tercüme-i Makâmât adlı eserdir. Hicri 1290 (m.1873/1874) yılında Yahya Efendi Matbaası’nda basılan eser, iki cilt olup 450 sayfadır. Aynı yüzyılın sonunda bir diğer tercüme, Manastırlı Dâniş Ahmed Efendi tarafından yazılmıştır. Hicri 1314 (m.1896/1897) yılında kaleme alınan eser, 915 sayfa olup basılmamıştır. Tek nüshası olup Makedonya Kütüphaneleri Türkçe Yazma Eserler Koleksiyonu’nda yer almaktadır. Bu makalede, Harîrî’nin Makâmât’ında yer alan 35. makâme olan Makâme-i Şîrâziyye’nin Ahmed Hamdi Şirvânî ve Manastırlı Dâniş Ahmed Efendi tarafından kaleme alınan tercümeleri ele alınacaktır. Söz konusu tercümeler; kullanılan metot, kelime kadrosu ve üslup bakımından mukayese edilecektir. Bu bağlamda çalışmanın amacı, mukayese neticesinde ortaya çıkan benzer ve farklı yönleri incelemektir.

Makâmât, written by Harîrî in the 12th century, is an Arabic book consisting of fifty short stories called maqama. In the book where each maqama takes place in a different city, the maqama are named after that city. The book is written in a rhymed prose style that has been translated into many languages in full or in part. In the sources, even though it is stated that Makâmât-ı Harîrî was translated into Turkish literature after the 17th century, the oldest available translation is Tercüme-i Makâmât, written by Ahmed Hamdi Şirvânî in the 19th century. The book was published by Yahya Efendi Press in h.1290(c.e.1873/1874) is two volumes and 450 pages. At the end of the same century, another translation was written by Manastırlı Dâniş Ahmed Efendi in h.1314(c.e.1896/1897). The book's single copy was in the Turkish Manuscripts Collection of Macedonian Libraries. In this article, the translations of Makâme-i Şîrâziyye, which was the 35th maqama of Harîrî’s Makâmât, written by Şirvânî and Dâniş Ahmed Efendi was used. These translations were compared in terms of method, vocabulary, and style. In this context, the aim of this study was to analyze the similarities and differences as a result of the comparison.